რატომ უნდა გააგზავნოთ ბავშვები კერძო სკოლაში?

მოკლე გზა ელიტურ უნივერსიტეტამდე, ამერიკული სკოლები ბრიტანულზე უკეთ მუშაობენ.

ეტონის კოლეჯს შეუძლია დაიკვეხნოს განათლებით უფრო მეტად ვიდრე დიდი ბრიტანეთის 57 პრემიერ მინისტრების მესამედმა 583 წლის განმავლობაში. ნაკლებად შთამბეჭდავია ის ფაქტიც, რომ კემბრიჯის და ოქსფორდის უნივერსიტეტებში მოსწავლეების რაოდენობა ნახევარზე მეტით შემცირდა 2014 წლიდან 2021-2022 სასწავლო წლებამდე. ზოგიერთი მშობელი ირჩევს კერძო სკოლებს იმ იმედით, რომ მათი შვილები ისარგებლებენ მეტი ყურადღებით ან ნაკლები ბულინგით. სხვებს კი სჯერათ, რომ ეს დაწესებულებები მისცემენ უკეთესი განათლებას, მაღალ ქულებს და ადგილს პატივსაცემ უნივერსიტეტებში. მაგრამ მზარდი ხარჯები და უნივერსიტეტში მისაღები პოლიტიკის შეცვლა იწვევს დისკუსიას იმის შესახებ, ღირს თუ არა მწვერვალები და ჯილდოები ამად.

ბევრ მდიდარ ქვეყანაში ტრადიციული კერძო სკოლების რაოდენობა მცირდება. Oecd-ის 30 წევრი მდიდარი ქვეყნების მიხედვით, ბავშვების რაოდენობა ისეთ სკოლებში, სადაც იღებენ სახელმწიფო დაფინანსების ნახევარზე ნაკლებს დაეცა 2000 წელს 8%-დან 2018 წელს 5%-მდე. ბრიტანეთში და ამერიკაში კერძო სკოლები უკეთესად მუშაობენ და მათზე დებატები ორივე ქვეყანაში პოლიტიკური ხასიათისაა.

უკანასკნელი მტკიცებულებებით ჩანს, რომ ბრიტანეთში კერძო სკოლაში მყოფი ბავშვების უმრავლესობისთვის და მათთვის, ვინც ამერიკაში ელიტურ კერძო დაწესებულებებში სწავლობენ, ძვირადღირებული განათლების უპირატესობები რჩება ძლიერი. ბენეფიტები ალბათ უფრო უკეთესი ამერიკაშია ვიდრე დიდ ბრიტანეთში, ყოველ შემთხვევაში იმ მოსწავლეთათვის, რომლებიც სხედან ყველაზე მომხიბვლელ საკლასო ოთახებში. ეს იმიტომ, რომ მათ კურსდამთავრებულებს აქვთ წვდომა საუკეთესო უნივერსიტეტებზე, რამაც შეიძლება ძველ ქვეყნებში აღშფოთება გამოიწვიოს. ამან შეიძლება გააკვირვოს ყველა, ვინც თვლის რომ ამერიკული საზოგადოება ბრიტანულთან შედარებით ნაკლებად არის კლასობრივად დაყოფილი.

დიდ ბრიტანეთის კერძო სკოლები ემსახურება ბავშვების დაახლოებით 6.5%-ს, ეს დაახლოებით იგივე წილია რაც 1960-იან წლებში იყო. ამერიკაში ეს წილი დაახლოებით 9%-ია, წილი რომელიც ათი წლის მანძლზე მყარად ნარჩუნდება კოვიდ-19 პანდემიამდე. ამერიკაში კერძო სკოლების მოსწავლეთა 75% მიდის რელიგიასთან დაკავშირებულ ინსტიტუტებში (მათი უმრავლესობის ნაწილი ოპერირებს იგივე გადასახადით ან ნაკლებით როგორიც სახელმწიფო სკოლებია თითო მოსწავლეზე). მაგრამ ამ ქვეყანას აქვს ექსკლუზიური ქვეჯგუფი სკოლებისა, რომლებსაც ხშირად „დამოუკიდებელ“ სკოლებს უწოდებენ, რომლებიც ძალიან გვანან ბრიტანეთში გადასახადის გადასახდელ უნივერსიტეტებს. ისინი ასწავლიან ამერიკელი ახალგაზრდების 2%-ზე ნაკლებს.

ხარჯები დიდ ბრიტანეთში ერთ-ერთი ყველაზე მაღალია მსოფლიოში. იქ ოჯახმა მოსალოდნელია რომ გადაიხადოს 16000 ფუნტი (20000 დოლარი) წელიწადში რომ ერთი ბავშვი გაუშვას კერძო სკოლაში. ეს არის სამჯერ უფრო მეტი ვიდრე ისინი იხდიდნენ 1980-იან წლებში. ეს ასევე წარმოადგენს ოჯახის საშუალო შემოსავლის ნახევარს დიდ ბრიტანეთში, როდესაც ეს ოდესღაც ერთ მეხუთედს წარმოადგენდა. ამერიკაში გადასახადები საშუალოდ უფრო ნაკლებია, მაგრამ სახელმწიფო მონაცემებით ამ საუკუნის პირველ ათწლეულში 60%-ით გაიზარდა. ყველაზე ელიტური სკოლები მშობლებს საშუალოდ 28000$-ს ახდევინებენ წელიწადში. იმის გაზომვა, თუ რა სარგებლობა მოაქვს ამ ხარჯებს მნიშნელოვანია კრიტიკოსებისთვის, რომლებიც ადანაშაულებენ მდიდრულ სკოლებს ელიტის შენარჩუნებაში და ასევე მათ ვინც ამაში ფულს იხდის. ერთი შეხედვით ჩანს შედეგი: მთელ მდიდარ სამყაროში კერძო განათლების მქონე სტუდენტები უკეთესად აბარებენ გამოცდებს, მიდიან უკეთესო უნივერსიტეტებში და აქვთ კარგად ანაზღაურებადი სამსახურები. თუმცა ამ წარმატების ნაწილი მოდის იმ უპირატესობებიდან რომელიც საკლასო ოთახს გარეთაა, როგორიცაა მდიდარი, წამახალისებელი და ინტელექტუალური მშობლების ყოლა. კერძო განალების ზრდის გაგება გულისხმობს მოსწავლეთა ქონების შედარებას მათ მსგავს ბავშვებთან რომლებიც სახელმწიფო სკოლებში სწავლობენ. ამ ტიპის კარგი კვლევის პოვნა ყველაზე მარტივი დიდ ბრიტანეთშია.

აბაკუსის გამოტანა

2015 წლის კვლევის თანახმად 25 წელს მისული ბრიტანელები რომლებმაც კერძო განათლება მიიღეს 17%-ით უფრო მეტს გამოიმუშავებენ ვიდრე სხვა მომუშავენი მსგავსი სახლებიდან. ამავე კვლევის მიხედვით, ანაზღაურებადი პრემია უფრო ფართოვდება 42 წლის ასაკამდე, ქალებისთვის ეს წარმოადგენს 21%ს და კაცებისთვის 35%ს. ნაწილობრივ ეს იმიტომ ხდება, რომ კერძო სკოლებში ნასწავლი ხალხი უფრო მეტად მიდიან მაღალანაზღაურებად პროფესიებში, როგორიცაა მაგალითად ფინანსები. ამაში შეიძლება კურსდამთავრებულთა კავშირები დაეხმაროთ, თუმცა თანატოლთა ზეწოლა და მშობელთა მოლოდინები ძალიან დიდ როლს თამაშობენ.

ყველაზე დიდი მიზეზი მაღალი შემოსავლისა არის ის, რომ კერძო სკოლელები იღებენ უფრო მეტ და უკეთეს აკადემიურ კვალიფიკაციებს ვიდრე ისინი სხვა შემთხვევაში მიიღებდნენ. ისინი სარგებლობენ ქულების „მოკრძალებული“ გაზრდით ტესტებში სხვა ბავშებთან შედარებით, რომლებიც სახელმწიფო სკოლებში ირიცხებიან- ამბობს ფრანცის გრინი ლონდონის საუნივერსიტეტო კოლეჯიდან. ეს უპირატესობა იზრდება ყოველი დამატებითი წლის კერძო სკოლაში გატარებით. ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ უპირატესობა, რომლითაც ისინი სარგებლობენ 18 წლის ასაკში დახლოებით უდრის aab დან aaa კლასში გადასვლას (სკოლის საზომი ინგლისში აკადემიური მოსწრებისთვის, ხშირ შემთხვევაში იღებენ მონაწილეობას ეროვნული სტანდარტებით ჩატარებულ სამი ძირითადი საგნის გამოცდაში).

კრიტიკული წერტილი ის არის, რომ შედეგების მოკრძალებულმა მომატებამაც კი შეიძლება გამოიწვიოს დიდი ეფექტი დამატებითი შემოსვლების ზომაზე. ეს იმიტომ ხდება, რომ უკეთესმა ქულებმა შეიძლება მოაპოვებინოს ადგილი უფრო პრესტიჟულ უნივერსიტეტში, ვიდრე სხვა შემთხვევაში მოიპოვებდა ან საერთოდ მისცეს საშუალება მოხვდეს უნივერსიტეტში. 2021 წელს კერძო განათლების მქონე სტუდენტების ნახევარზე მეტი, რომლებმაც დაიცვეს ხარისხი ბრიტანეთში სწავლობდნენ 24 „ რასელის ჯგუფის“ უნივერსიტეტიდან ერთერთში( კლუბი რომელიც მოიცავს საუკეთესოებს).

ასეთი მოსწავლეები უფრო მეტად ატარებენ თავიანთ ბოლო წლებს სკოლაში იმ მკაცრი, ტრადიციული საგნების შესწავლაში, რომლებიც მკაცრი შერჩევითობის მქონე უნივერსიტეტებს ყველაზე მეტად სურთ დაინახონ აპლიკაციებში. ისინი ასევე იღებენ დამატებით დახმარებას რათა წარმატებით გაიარონ ინტერვიუ და მისაღები ტესტები.

კერძო სკოლების სტუდენტები აღარ იკავებენ ტოპ საუნივერსიტეტო ადგილებს ისე უსამართლოდ, როგორც ადრე. ისინი ინგლისში შეადგენენ 16-19 წლის ასაკის ყველა მოსწავლის დაახლოებით 18%-ს, ისევე როგორც სკოლის დამამთავრებელთა გამოცდებში უმაღლესი ქულების მქონეთა დაახლოებით 25%-ს. გასულ წელს ისინი შეადგენდნენ რასელ ჯგუფის უნივერსიტეტების ახალ ბაკალავრიატთა 20%ს.

2016 წელს კერძო სკოლის მოსწავლეების დაახლოებით 6%-მა, რომელთაც დაიწყეს სწავლა ბრიტანეთში, მოიპოვეს ადგილები ოქსფორდსა და კემბრიჯის უნივერსიტეტებში; ეს წილი ამის შემდგომ დაეცა 4%-მდე (ეს დაახლოებით 2%-ია სახელმწიფო სკოლებისთვის ). გასულ წელს კერძო სკოლელები შეადგენდნენ 32% და 27%-ს წყვილთა ახალ ბრიტანელ ბაკალავრებს, ათი წლის წინ ეს რიცხვი 43% და 39% იყო. ამ ცვლილებამ შეძრა ის რამდენიმე ელიტური კერძო სკოლები, რომლებიც ოდესღაც დიდი რაოდენობით მოსწავლეებს აგზავნიდნენ ამ ორ უნივერსიტეტში.

ამერიკაში უპირატესობების განცალკევება კერძო სკოლებში უფრო რთულია, რადგან ბრიტანეთთან შედარებით სკოლები უფრო მრავალფეროვანია. რადგანაც რელიგია აკრძალულია სახელმწიფო სკოლებში, ბევრი ღვთისმოსავი მშობელი ირჩევს კერძო სკოლებს აკადემიური მოსწრებისგან დამოუკიდებლად. საერთო ჯამში, მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ ამერიკის კერძო სკოლელები უფრო მეტს სწავლობენ, ვიდრე სახელმწიფო სკოლებში ნაკლებად დაცულია ვიდრე ბრიტანეთში.

2018 წელს ვირჯინიის უნივერსიტეტის ორი აკადემიკოსის, რობერტ პიანტასა და არია ანსერის მიერ გამოქვეყნებულმა კვლევამ გაანალიზა 1990იან წლებში დაბადებული 1000 ბავშვის ტესტის ქულა. აღმოჩნდა, რომ 15 წლის ასაკში ისინი, ვინც დადიოდნენ ამერიკულ კერძო სკოლაში, არ იღებდნენ იმაზე უკეთეს შეფასებებს ცხოვრებაზე მორგების შემდეგაც. არ არსებობს კარგი კვლევები,გარდა ცალკე გამოყოფა იმ ბენეფიტების, რომლებსაც მდიდარი ბავშვები იღებენ ამერიკაში დამოუკიდებელ სკოლებში დასწრებით. მაგრამ გონივრული იქნება ვიფიქროთ, რომ ისინი ისევე აძლიერებენ ბავშვების პერსპექტივას, როგორც მათი ბრიტანელი ბიძაშვილებისას. ამერიკის უნივერსიტეტები გრანდიოზული სკოლებიდან მოსულებს ხელგაშლილები ხვდებიან. 2021 წელს ჯეიმს მერფიმ, “განათლების რეფორმა ახლა”დან, ანალიტიკოსების ცენტრი ვაშინგტონში, შეაგროვა მონაცემები ამერიკის 35 უმაღლესი რანგის უნივერსიტეტიდან და ლიბერალური ხელოვნების კოლეჯებიდან. მან აღმოაჩინა, რომ საშუალოდ დაახლოებით 34%-ს ახალჩარიცხულებისა განათლება მიღებული ქონდათ კერძო უმაღლეს სკოლებში. ეს გასაოცარია იმის გათვალისწინებით, რომ კერძო სექტორი ასწავლის ამერიკელი საშუალო სკოლის მოსწავლეების მხოლოდ 8.5%ს. მოსწავლეები „დამოუკიდებელი“ სკოლებიდან იდეალურად ართმევენ თავს ყველაფერს. ბოლო დროს გამოქვეყნებული მონაცემებით, ისინი შეადგენენ დარტმუთის სტუდენტების მესამედს ხოლო პრინსტონის მეოთხედს.

„შთამომავლობითი“ უპირატესობა, რაც გულისხმობს კურსდამთავრებულთა ნათესავებს უპირატესობა ენიჭებათ მიღების პროცესში, ამან შეიძლება ახსნას ბევრი რამ. ასეთი რამ ბრიტანეთის უნივერსიტეტებში არ ხდება.

სესხები და დაბრუნებები

ფულიც კარგი დამხმარეა. როცა ინგლისში ყველა სტუდენტს ერთი და იგივე ადგილობრივი გადასახადი აქვს( თუმცა უცხოელები მეტს იხდიან), ამერიკის საუკეთესო უნივერსიტეტებში ფასები მერყეობს საჭიროებიდან გამომდინარე. ეს საშუალებას აძლევს განსაკუთრებულ მოსწავლეებს ღარიბი ოჯახებიდან ისწავლონ მცირე გადასახადით ან სულ არ გადაიხადონ. მაგრამ ის ასევე აძლევს უნივერსიტეტებს კარგ მიზეზს, რომ შეინარჩუნონ საიმედო „მომწოდებელი“ სკოლები სავსენი ჭკვიანი მოსწავლეებით, რომელებიც მდიდრები არიან..

აქედან გამომდინარეობს, რომ ბრიტანეთის კერძო სკოლებიდან უფრო მეტი საზღვარგარეთ წასვლაზე მიუთითებს. გასულ წელს უნივერსიტეტში წამსვლელთა დაახლოებით 6%-მა საზღვარგარეთ სწავლა აირჩია, 2016 წელს ეს რიცხვი 4% იყო. ამერიკა არის ყველაზე პოპულარული დანიშნულების ადგილი. მათი უნივერსიტეტები მოითხოვენ უმაღლეს ქულებს, ამბობს ბერნაბი ლენონი დამოუკიდებელი სკოლების საბჭოდან, რომელიც წარმოადგენს ბრიტანეთის კერძო სკოლებს. მაგრამ ის ასევე ამბობს, რომ ისინი ასევე აფასებენ არააკადემიურ მიღწევებს, როგორიცაა ისინი რომლებიც მოიპოვება დამატებითი აქტივობებით, რომელთა უზრუნველყოფასაც კერძო სკოლები ცდილობენ.

ზღვარი, რომლითაც სარგებლობენ კერძო სკოლის მოსწავლეები ნაკლებად განხილვადია ამერიკაში, ვიდრე ბრიტანეთში, ნაწილობრივ იმიტომ, რომ კითხვები რასასთან დაკავშირებით უფრო მეტად არის განხილვის საკითხი მიღების პროცესში, ვიდრე კლასი. პოლიტიკური ბრძოლები რაც გამოიწვია რასის, სქესისა და ისტორიის სწავლებამ სარგებელი მოუტანა კერძო პროვაიდერებს, ნაწილობრივ იმიტომ, რომ შტატები ირჩევენ რომ ფული დააბანდონ კერძო“სკოლის არჩევით“ პროგრამებში. ეს მოიცავს ადგილობრივ მთავრობებს, რომლებიც აფინანსებენ ზოგიერთ კერძო სკოლას ( ხშირ შემთხვევაში მხოლოდ ღარიბი ბავშვებისთვის და ხშრად ყველაზე იაფასიან კერძო სკოლებში).

თუმცა ამერიკა ცვლილებების ზღვარზეა. უზენაესი სასამართლოს განჩინებით შეიძლება აიკრძალოს დამადასტურებელი ქმედებები უნივერსიტეტში მიღებისას. და თუ კოლეჯები და უნივერსიტეტები ვეღარ შეძლებენ უმცირესობაში მყოფი აპლიკანტების წინა პლანზე წამოწევას, უპირატესობები, რითიც მდიდარი მოსწავლეები სარგებლობენ ნეგატიურ რეაქციას გამოიწვევს. ბრიტანეთის კერძო სკოლებსაც ელით ბარიერები. ლეიბორისტული პარტია, რომელიც სავარაუდოდ მომდევნო 18 თვის განმავლობაში არჩევნებში ძალაუფლების მოპოვებას შეძლებს, საუბრობს კერძო სკოლებში საქველმოქმედო სტატუსის გაუქმებაზე და გადასახადებისგან დასვენების მოხსნაზე. ამან შეიძლება გამოიწვიოს უნივერსიტეტის გადასახადის გაზრდა. ამასობაში კი, ოქსფორსიდა და კემბრიჯისკენ მიმავალი გზა ვისწროვდება. მზად იყავით ბრიტანელების ბანდის დიდი რაოდენობით ატლანტიკის ოკეანის იქით სანახავად.